Магутны тарнада 26 красавіка забраў жыцці не меней 26 чалавек у амерыканскім штаце Місісіпі. Тарнада рэдкай моцнай сілы бушавала больш за гадзіну і пракацілася па тэрыторыі больш за 274 км. Разбураны дзясяткі будынкаў, 75 000 чалавек засталіся без святла – паведамляе news.pn.
Найбольш пацярпеў горад Ролінг Форк: жылыя кварталы там пераўтвораны ў груды абломкаў, разбіты машыны, павалена гарадская воданапорная вежа. Мясцовы пажарны Р. Портэр сказаў, што не ведае, ці атрымалася камусьці там ацалець: “Там быццам бомба ўзарвалася”.
Ураган-рэкардсмен “Фрэдзі”.
Да гэтага, 24 красавіка, трапічны цыклон «Фрэдзі» – ураган-рэкардсмен, які здзівіў метэаролагаў сваёй працягласцю, выклікаў разбуральныя паводкі і апоўзні ў паўднёваафрыканскіх краінах Малаві, Мазамбік, Мадагаскар. Цыклон забраў жыцці сотняў жыхароў у трох краінах, паведамляе Ens-newswire.com.
У Малаві ахвярамі стыхіі сталі 476 чалавек, яшчэ звыш 500 000 чалавек былі вымушаны пакінуць свае дамы з-за стыхіі. У гэтай краіне цяпер не могуць наведваць школы больш за 490 000 дзяцей. Людзі, якія апынуліся ў пастках з-за паводак, ратаваліся на дрэвах і дахах сваіх дамоў.
У Мазамбіку сама меней 165 смерцяў. Усяго ад стыхіі пацярпелі больш за 886 000 чалавек, разбурана больш за 100 000 дамоў.
Землятрусы у Амерыцы і Азіі.
Напярэдадні цыклонаў, адбыліся землятрусы, што працягнулі серыю катастроф пасля турэцкай.
У выніку землятрусу магнітудай 6,5, які «ўскалыхнуў» Афганістан і Пакістан, загінулі па меншай меры 13 чалавек, больш за 90 чалавек атрымалі раненні, паведамляе Evening Standard.
Падземныя штуршкі ў рэгіёне Паўднёвай Азіі адчулі мільёны людзей, прымусіўшы перапалоханых жыхароў уцячы з дамоў і офісаў. У Пакістане ахвярамі землятрусу сталі сама меней 9 чалавек, у Афганістане – 4 чалавекі.
Землятрус адчулі 285 мільёнаў чалавек у Пакістане, Індыі, Узбекістане, Таджыкістане, Казахстане, Кыргызстане, Афганістане і Туркменістане.
У гэты ж час, 22 сакавіка, трасло і паўночны захад Аргенціны – магнітуда 6,5.
Эпіцэнтр падземных штуршкоў размяшчаўся за 84 км на паўночны захад ад горада Сан-Антоніа-дэ-лос-Кобрэс. Ачаг сейсмічнай падзеі залягаў на глыбіні 210 км. Аб пацярпелых і разбурэннях звестак не паступала.
Яшчэ адзін землятрус магнітудай 5,6 ускалыхнуў 24 сакавіка тэрыторыю Азербайджана.
Эпіцэнтр гэтых падземных штуршкоў размяшчаўся паблізу ад горада Хой на глыбіні 17,9 км. Падземныя штуршкі землятруса адчуваліся ў шэрагу раёнаў Ірана, Турцыі, Азербайджана і Арменіі.
У чацвер, 23 сакавіка, на паўднёвым усходзе Турцыі паміж 12:19 і 13:04 зноў зафіксавалі серыю падземных штуршкоў. Магнітуда самага магутнага складала 5,3 – перадае news.pn са спасылкай на агенцтва Anadolu.
Штуршкі зафіксавалі ў правінцыі Кахраманмараш.
Магнітуда асноўнага землятрусу дасягала 5,3, пасля яго адбыліся два афтэршокі магнітудай каля 4,0. Эпіцэнтр знаходзіўся на глыбіні каля 7 км.
Аб разбурэннях і пацярпелых пакуль не паведамляецца.
Адзначаецца, што землятрус істотна слабейшы за разбуральныя штуршкі 6 лютага, якія прывялі да гібелі больш як 52 000 чалавек у Турцыі і Сірыі. Тады магнітуда наймацнейшага землятрусу складала 7,7.
Турэцкія ўлады анансавалі маштабнае расследаванне і распачалі масавыя арышты забудоўшчыкаў і падрадчыкаў, чые будынкі не вытрымалі штуршкоў і цалкам разбурыліся.
Вечарам 21 сакавіка ў Афганістане адбыўся землятрус магнітудай 6,6-6,8, заявілі Еўрапейска-Міжземнаморскі сейсмалагічны цэнтр і геалагічная служба ЗША.
Эпіцэнтр землятрусу знаходзіўся ў правінцыі Бадахшан – гэта паўночны ўсход краіны, правінцыя мяжуе з Таджыкістанам.
Сейсмічнае падзея адчувалася ў суседніх краінах – Індыі (у прыватнасці, у Нью-Дэлі), Казахстане (Шымкент, Тараз), Кітаі, Кіргізіі, Пакістане, Таджыкістане, Туркменіі і Узбекістане (Ташкент).
Інфармацыі аб пацярпелых і разбурэннях пакуль няма.
Фота з адкрытых крыніц, мае ілюстрацыйны характар.
Эквадор ускалыхнуў магутны землятрус. Штуршкі адчуваліся па ўсім рэгіёне і ў суседнім Перу. Ён адбыўся ва ўзбярэжным рэгіёне Гуаяс, пасля чаго паследавалі два афтэршокі магнітудай менш за 4,8. Эпіцэнтр землятрусу знаходзіўся за 80 км на поўдзень ад Гуаякіля, другога па велічыні горада Эквадора.
Паводле кампутарных мадэляў Геалагічнай службы ЗША, землятрус маглі адчуць да 13,5 мільёна чалавек, у тым ліку 5,1 мільёна адчулі падземныя штуршкі як “моцныя” ці “вельмі моцныя”.
Камунікацыйнае агенцтва прэзідэнта ЗША паведаміла, што падчас землятрусу загінулі 14 чалавек. Яшчэ больш за 380 атрымалі раненні, у асноўным у правінцыі Эль-Ора – паведамляе 24tv.ua. Яшчэ адзін чалавек загінуў у правінцыі Асуай, калі сцяна ўпала на аўтамабіль.
Агенцтва таксама адзначыла, што сама меней 44 дамы былі разбураныя, яшчэ 90 – пашкоджаныя. Акрамя таго, пацярпелі каля 50 навучальных устаноў і больш за 30 медыцынскіх цэнтраў, а шматлікія дарогі былі заблакіраваны апоўзнямі, выкліканымі землетрасеннем. Аэрапорт Санта-Роза атрымаў нязначныя пашкоджанні, нафтавая кампанія Petroecuador эвакуявала і прыпыніла дзейнасць на некалькіх аб’ектах.
У памяць аб тэрактах у Мадрыдзе 11 сакавіка 2004 года.
За 2 дні да выбараў у іспанскі парламент у мадрыдскіх электрычках узарваліся 10 бомб. 193 чалавекі загінулі, больш за 2 000 атрымалі раненні.
Міжнародная тэрарыстычная арганізацыя “Аль-Каіда” з дапамогай відэазапісу апавясціла свет аб тым, што гэтая акцыя, праведзеная ёю роўна праз 2,5 гады пасля падзей у ЗША 11 верасня 2001 года, з’яўляецца помстай за ўдзел іспанскіх ваенных у аперацыях ЗША ў Іраку і Афганістане.
Тэракт паўплываў на зыход выбараў і прымусіў іспанцаў сысці з Ірака.
106 год. Цай Лунь атрымлівае паперу з валокнаў бамбука.
Да яго паперу ў Кітаі рабілі з пянькі, а яшчэ раней з шоўку, які выраблялі з сапсаваных коканаў шаўкапрада. Цай Лунь раструшчыў валакно шаўкоўніцы, драўняны попел, анучы і пяньку. Усё гэта ён змяшаў з вадой і атрыманую масу выклаў на форму – драўляную раму і сіта з бамбука. Пасля сушкі на сонцы, ён гэтую масу разгладзіў з дапамогай камянёў. У выніку атрымаліся трывалыя аркушы паперы.
Пасля вынаходства Цай Луня, працэс вытворчасці паперы стаў хутка ўдасканальвацца. Сталі дадаваць для падвышэння трываласці крухмал, клей, натуральныя фарбавальнікі.
1401 год. У Радаме каронная рада зацвердзіла Віленска-Радамскую унію.
Перамовы па Уніі пачаліся ў снежні 1400 года ў Гродна. Унія была падпісаная ў трох асобніках: першы акт падпісаны Ягайлам, другі Вітаўтам і літоўскай шляхтай 18 студзеня 1401 года ў Вільні. Віленскую дамову пацвердзілі ў Радаме.
Унія ў пэўнай ступені зняла спрэчкі паміж Ягайлам і Вітаўтам за ўладу.
Ва ўмовах уніі ВКЛ заставалася самастойнай дзяржавай у саюзе з Польшчай. Пажыццёва перадавала кіраўніцтва ВКЛ вялікаму князю Вітаўту з захаваннем вярхоўнай улады Ягайлы. Пасля смерці Вітаўта ўлада пераходзіла да Ягайлы ці яго законных нашчадкаў.
Бакі дамовіліся пра супольны саюз для ўзаемнай абароны, што дазволіла Вітаўту зладзіць наступ супраць крыжакоў.
У канчатковым выніку супольныя дзеянні літоўска-польскага хаўрусу дазволілі атрымаць вырашальную перамогу над Тэўтонскім Ордэнам у Грунвальдскай бітве.
Войцех Герсан. Кейстут і Вітаўт у палоне ў Ягайлы
1669 год. Пачалося вывяржэнне вулкана Этна на італьянскай Сіцыліі. Працягвалася да ліпеня.
Рэкі расплаўленай лавы пахавалі 50 гарадоў, загінула ад 20 да 100 тысяч чалавек.
Мясцовыя жыхары называюць вулкан «Монгібела» – «Гара гор». Этна сапраўды ўзрушае сваімі памерамі: плошча 120 квадратных кіламетраў, а акружнасць вулкана складае 200 кіламетраў.
Пры вывяржэнні ў 1964 годзе Этна вырасла яшчэ на 50 м і зараз яе вышыня складае 3350 м. Масіў налічвае 270 кратараў, і лава выплюхваецца з расколін глыбінёй у адзін кіламетр. Гэтаму вулкану належыць першынство па колькасці вядомых чалавеку вывяржэнняў. З часоў хрысціянскага летазлічэння адбылося 150 магутных вывяржэнняў Этны.
1827 год. Нарадзіўся Каятан Крашэўскі.
Ураджэнец Беларусі, польскі пісьменнік, кампазітар, астраном-аматар. Брат пісьменніка Ю. Крашэўскага.
Скончыў Свіслацкую гімназію.
Аўтар гістарычных аповесцей, абразкоў і мемуараў, падзеі якіх адбываюцца пераважна на Беларусі, а таксама камедый, вершаў, гавэндаў.
Пісаў музыку: канцэрты, санаты, мініяцюры для фартэпіяна.
Меў бібліятэку з 10 000 тамоў, у тым ліку зборы Сапегаў. Заснавальнік прыватнай астранамічнай абсерваторыі.
Памёр 1 ліпеня 1896 года.
1872 год. Памёр Плацыд Янкоўскі (1810-1872).
Беларускі пісьменнік і перакладчык, публіцыст, уніяцкі і праваслаўны святар.
Валодаў 10 мовамі. З сялянамі размаўляў на беларускай мове.
Аўтар аповесцей, апавяданняў, гумарэсак, краязнаўчых, біяграфічных нарысаў, якія былі папулярнымі ў Беларусі і Літве. Выдаў больш дзесяці кніг прозы на польскай мове. Пераклаў на польскую мову асобныя творы Шэкспіра, Гётэ і іншых.
У «Літоўскіх епархіяльных ведамасцях» з 1864 года друкаваў апавяданні, нарысы, жыццяпісы, успаміны.
У 2006 годзе ў Беларусі ўпершыню выдадзены яго «Записки сельского священника», дзе сабраныя нарысы і ўспаміны з апошняга перыяду жыцця.
1887 год. Нарадзіўся Алесь Гарун (Прушынскі).
Беларускі паэт, празаік, драматург, публіцыст, грамадскі дзеяч. Віцэ-старшыня Усебеларускага з’езда 1917 года, сустваральнік БНР, рэдактар газеты «Беларускі шлях», адзін са стваральнікаў беларускай нацыянальнай арміі.
У 1907 годзе быў арыштаваны за антыўрадавую дзейнасць, асуджаны на ссылку і пажыццёвае пасяленне ў Сібіры. Працаваў у Іркуцкай губерні, на баржы на рацэ Лене, на залатых прыісках у Якуціі.
Публікаваўся ў газеце «Наша ніва». Аўтар вершаў, паэм, паэтычных водгукаў на вершы сучаснікаў, зборніка «Матчын дар», які з’яўляецца адным з найвыдатнейшых паэтычных дасягненняў ХХ стагоддзя.
У гонар паэта ў Фрунзенскім раёне Мінска названа вуліца.
Памёр у Кракаве па дарозе на курорт Закапанэ 28 ліпеня 1920 года.
1899 год. Нарадзілася Вольга Галіна (па мужу Александроўская, дзявочае Грудзінская).
Беларуская актрыса. Народная артыстка.
У 1923-1962 гадах служыла актрысай ў купалаўскім тэатры, пачынала працаваць пад кіраўніцтвам Е. Міровіча. У 1948-1963 гадах выкладала ў Беларускім тэатральна-мастацкім інстытуце.
Іграла ў пастаноўках па творах І. Папова, А. Астроўскага, М. Горкага, А. Чэхава, Я. Рамановіча, Лопэ дэ Вэга, У. Шэкспіра, Л. Талстога і іншых.
Выступала ў перыядычным друку з успамінамі пра дзеячаў беларускага тэатра, з рэцэнзіямі на спектаклі, артыкуламі-разважаннямі пра сутнасць акцёрскага майстэрства.
Памерла 4 снежня 1980 года.
1903 год. Нарадзіўся Тодар Кляшторны.
Беларускі паэт.
Працаваў на радыё, у рэдакцыях беларускіх газет і часопісаў. Быў сябрам літаратурных аб’яднанняў «Маладняк», «Узвышша», БелАПП.
Выдаў 5 зборнікаў паэзіі, многіх паэм. Аўтар інтымнай, пейзажнай, філасофска-медытацыйнай лірыкі, вершаў песеннага складу, вершаў-зваротаў, вершаў-пасланняў, твораў публіцыстычнай скіраванасці, баек, пародый, эпіграм, апавяданняў.
Пераклаў на беларускую мову пятую частку «Прыгод удалага ваякі Швейка» К. Ванека, асобных твораў П. Тычыны, В. Брусава, І. Харыка, А. Кутатэлі, М. Асеева, У. Маякоўскага і іншых.
Яго творы перакладаліся на літоўскую, рускую і ўкраінскую мовы. На яго вершы І. Іваноў і М.Равенскі напісалі песні.
Арыштаваны НКУС у лістападзе 1936 года, асуджаны 29 кастрычніка 1937 года да вышэйшай меры пакарання і расстраляны ў тую ж ноч.
Імя паэта носіць вуліца ў в. Камень на Лепельшчыне. У вясковым Доме культуры дзейнічае бібліятэка-музей Т. Кляшторнага.
1911 год. Нарадзіўся Леў Гарошка.
Беларускі рэлігійны і грамадскі дзеяч, грэка-каталіцкі святар, архімандрыт, даследчык гісторыі рэлігіі і царквы ў Беларусі, беларускай культуры, літаратар і педагог.
Арганізатар беларускага душпастырства ў Берліне і Мюнхене. Рэктар Беларускай каталіцкай місіі ў Францыі, Вялікабрытаніі. Выдавец малітоўніка «Божым шляхам», часопіса «Божым шляхам». Кіраўнік Беларускай секцыі радыё Ватыкана.
Памёр 28 ліпеня 1977 года ў шпіталі ў Парыжы ў выніку няўдалай хірургічнай аперацыі. Пахаваны на могілках Святога Панкрата ў Лондане.
Яго багаты архіў захоўваецца ў Скарынаўскай бібліятэцы ў Лондане. На думку гісторыка С. Абламейкі, спадчына Льва Гарошкі “змяшчае на сваіх старонках дзясяткі не выдадзеных тамоў каштоўнай рэлігійнай літаратуры, дзясяткі тамоў якасных навукова-гістарычных прац, абсалютная большасць з якіх так і засталіся невядомыя на Бацькаўшчыне”.
1911 год. У г. Ліда нарадзіўся Аркадзь Мігдал.
Савецкі фізік-тэарэтык, акадэмік АН СССР.
Вучыўся у Ленінградскім ўніверсітэце, адкуль яго выгналі ў 1931 годзе за «непралетарскае паходжанне». У 1933 годзе быў арыштаваны, сядзеў у вязьніцы.
З канца 1930-х гадоў вывучаў праблемы ўзаемадзеяння нейтронаў з атамамі. У выніку ім быў развіты арыгінальны метад «устрэсвання», які прынёс аўтару заслужаную вядомасць.
Працаваў у Інстытуце фізічных праблем АН СССР, прафесарам Маскоўскага інжынерна-фізічнага інстытута, у Інстытуце атамнай энергіі, Інстытуце тэарытычнай фізікі. У 1947 годзе быў апанентам на абароне кандыдацкай дысертацыі А. Сахаравым.
Заснавальнік новых кірункаў у ядзернай фізіцы і фізіцы металаў. Даследаваў праблему палярызацыі і вакууму ў моцных магнітных палях.
У навуковы ўжытак увайшлі такія азначэнні, як асаблівасць Мігдала-Кона, скачок Мігдала, канстанта Мігдала.
Памёр у ЗША 9 лютага 1991 года.
1913 год. Памёр ураджэнец Беларусі Андрэй Вількіцкі (1858-1913).
Рускі гідрограф, геадэзіст, палярны даследчык, генерал корпуса гідрографаў, начальнік Галоўнага Гідраграфічнага ўпраўлення.
З’яўляецца адным з найбольш паважаных спецыялістаў у асяроддзі ваенных гідрографаў.
Яго імем названыя мыс, ледавік, гара і заліў на архіпелагу Новая Зямля, востраў і астравы Вількіцкага ў Карскім і астравы ва Усходне-Сібірскім морах, праліў.
У Пецярбургу ўстаноўлена мемарыяльная дошка.
1934 год. Нарадзіўся ў Пінску Яўген Гвоздзеў.
Самы вядомы адзіночны коласветчык з Беларусі, падарожнік і мараплаўца.
Пасля сканчэння мараходнай вучэльні ў Астрахані, плаваў суднавым механікам на буйных рыбалавецкіх судах Каспія. Займаўся ветразным спортам. Сам будаваў свае яхты.
Як яхтсмен перасёк Каспій у адзіночных і калектыўных паходах больш за 50 разоў.
Быў у двух коласветных падарожжах (1992-1996 – першае і адзінае ў гісторыі адзіночных кругасветак плаванне на звычайным шпацырным швертбоце; 1999-2003).
У трэцяе падарожжа вакол Зямлі 74-гадовы мораплавец адправіўся з Наварасійска 19 верасня 2008 года. Перасёк Чорнае мора, Басфор, дасягнуў Італьянскага берага і 30 лістапада апошні раз выйшаў на сувязь.
10 снежня 2008 года цела нашага земляка з глыбокай ранай на галаве было знойдзена на пляжы Кастэльпарцыяна на поўдні Італіі.
1938 год. Расстраляны ў ГУЛАГу айцец Іаан (Іван Пашын, 1881-1938).
Беларускі праваслаўны дзеяч, архіерэй, свяшчэннамучанік, епіскап Тураўскі (1923-1926), Рыльскі (1929-1933).
Беларус. Нарадзіўся ў сям’і праваслаўнага святара. Маці паходзіла са старадаўняга беларускага святарскага роду Завітневічаў.
Скончыў Слуцкае духоўнае вучылішча, Мінскую духоўную семінарыю. Служыў у цэрквах і настаўнічаў у царкоўна-прыходскіх школах Гомельшчыны, Міншчыны
Арыштоўваўся НКУС у 1926, 1932 гадах, высылаўся ў Сібір, Комі АССР.
Расстраляны па абвінавачванню ў правядзенні «антысавецкай агітацыі сярод зняволеных».
У 2004 годзе Сінодам БПЦ далучаны да Сабора беларускіх святых. Абраз з выявай святога знаходзіцца ў гродзенскім Пакроўскім саборы (на фота).
1941 год. Памёр у ГУЛАГу Аляксандр Уласаў (1874-1941).
Беларускі грамадска-палітычны і культурны дзеяч, выдавец, публіцыст, рэдактар-выдавец газеты «Наша ніва», польскі сенатар.
Прыцягнуў да супрацы ў “Нашай Ніве” Я. Коласа, Я. Купалу, З. Бядулю, Ядвігіна Ш. Член Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.
Меў багатую бібліятэку, шмат архіўных матэрыялаў пра «нашаніўскі» перыяд, нацыянальную асвету ў Заходняй Беларусі.
Яго рукапісная спадчына зберагаецца ў Літаратурным музеі Я. Купалы, цэнтральных навуковых бібліятэках акадэмій навук Беларусі, Літвы.
Арганізатар і адзін з кіраўнікоў Таварыства беларускай школы. Пад яго апякунствам дзейнічала Радашковіцкая беларуская гімназія імя Ф. Скарыны.
У верасні 1939 года вітаў далучэнне Заходняй Беларусі да БССР, выказваўся за адкрыццё беларускай школы ў Радашковічах, а праз месяц арыштаваны НКУС, утрымліваўся ў вілейскай турме.
У лістападзе 1940 года асуджаны на 5 гадоў зняволення ў сібірскіх лагерах.
1996 год. Памёр ураджэнец Бабруйска Леанід Марчанка (1941-1996).
Беларускі мастак-графік.
Скончыў Беларускі тэатральна-мастацкі інстытут
Майстар беларускай пейзажнай графікі, паслядоўнікам ідэй нацыянальнага рамантызму.
Яго афорты, літаграфіі – характарыстыкі кожнай істотнай дэталі раслін, нябеснай прасторы, воднай плыні. Ён шматпланава адлюстроўваў прасторы роднага краю.
Творы мастака знаходзяцца ў калекцыях Нацыянальнага мастацкага музею, Дзяржаўнай Траццякоўскай галерэі, маскоўскага Цэнтральнага Дома мастака, Музея сучаснага мастацтва ў Кёльне, Музеі імпрэсіянізму ў Германіі, прыватных зборах.
2011 год. Наймацнейшае ў гісторыі Японіі землетрасенне магнітудай 9,1.
Катаклізм выклікаў цунамі і аварыю на АЭС Фукусіма I, затапленне аэрапорта Сендай.
Тры працуючых энергаблока былі спынены дзеяннем аварыйнай абароны, усе аварыйныя сістэмы спрацавалі ў штатным рэжыме. Але, на наступны дзень, на АЭС адбыўся выбух. Узровень радыяцыі каля станцыі перавысіў норму ў 20 разоў. Як і аварыі на Чарнобыльскай АЭС прысвоены 7, вышэйшы, узровень тэхнагеннай аварыі.
Наступнае землетрасенне на ўзбярэжжы прэфектуры Фукусіма магнітудай 7,3 адбылося праз 11 гадоў – 16 сакавіка 2022 года. Вучоныя лічаць гэты катаклізм афтэршокам землетрасення 2011 года. У выніку цунамі загінула 4 чалавека, 225 паранены.
Магчыма, спраўджваецца папярэджанне Хугербітса аб мегаземлятрусе, пра якое пісалі mogilev.media.
Трэці дзень запар ідзе вывяржэнне вулкана Эбека на Курыльскіх астравах. 1 сакавіка ён выкінуў слуп попелу вышынёй 2 500 метраў – паведамляе rbc.life
Кадры вывяржэння вулкана апублікаваны тэлеграм-каналам Kuril band з подпісам: «Да гэтага ўвогуле немагчыма прывыкнуць. Кожны раз – наймагутнае захапленне».
Попел распаўсюдзіўся шлейфам на 5 км. Ратавальнікі не бачаць пагрозы для жыхароў астравоў. У Паўночна-Курыльску попелапад не назіраўся. Пах серавадароду не адчуваецца.
Дзеючы вулкан Эбека вышынёй 1156 м, размешчаны прыкладна за 7 км ад Паўночна-Курыльска, лічыцца адным з найбольш актыўных вулканаў Вялікай Курыльскай грады. Ён рэгулярна дае падставы для навін, папярэдняе вывяржэнне было 13 лютага 2023 года. А ў верасні 2022 года пад акампанемент вулкана прыйшлося праводзіць лінейку да пачатку новага навучальнага года.
Нагадаем, што нідэрландскі сейсмолаг Фрэнк Хугербітс, які прадказаў нядаўні наймацнейшы землятрус у Турцыі і Сірыі, папярэдзіў, што ў пачатку сакавіка новыя падземныя штуршкі дойдуць да Расіі. Разбуральны землятрус можа адбыцца як раз на Курыльскіх астравах.
Паявілася яшчэ адна версія геафізікаў наконт жахлівага землятрусаў ў Турцыі.
Рэзкае зніжэнне вільготнасці і свячэнне перад землятрусам у Турцыі нельга лічыць дакладнымі прадвеснікамі сейсмічнай падзеі – сцвярджае доктар фізіка-матэматычных навук, дырэктар Геафізічнай абсерваторыі «Барок» – філіяла Інстытута фізікі Зямлі Расійскай акадэміі навук Сяргей Анісімаў.
Тыдзень таму назад галоўны навуковы супрацоўнік Інстытута касмічных даследаванняў Расійскай акадэміі навук, доктар фізіка-матэматычных навук С. Пулінец распавёў РІА “Навіны” аб сваёй гіпотэзе, паводле якой “свячэнне выклікае ўзбуджэнне атмасферных газаў”. Акрамя таго, ён адзначыў, што такое свячэнне і рэзкае падзенне вільготнасці – прадвеснікі землятрусаў.
Свячэнні сапраўды часам назіраюцца ў некаторых абласцях атмасферы, у тым ліку і перад землятрусамі, але ключавое слова тут “часам”. Па іх складана нешта прадказаць, бо іх можа і не быць – кажа Сяргей Анісімаў.
І падкрэслівае: «Прагназаванне землятрусаў – складаная геафізічная задача, над якой працуюць навукоўцы з усяго свету. Толькі геафізічны маніторынг па сейсмічна актыўных шчылінах, а таксама бесперапынныя назіранні метэаралагічных характарыстык, аб’ёмнай актыўнасці радону, вышынных профіляў электрычных палёў, токаў і праводнасцяў могуць даць магчымасць для параўнання і дакладнага прагназавання».
Па дадзеных вучонага, свячэнне ў Турцыі было выклікана выкідам энергіі, але ў якім менавіта з геафізічных палёў – вызначыць складана.
«Напрыклад, у высокіх шыротах у зоне палярнага авала атмасферныя газы ўзбуджаюцца за кошт энергетычных часціц, якія рухаюцца з блізкага космасу па сілавых лініях геамагнітнага поля і на вышынях іёнасферы аддаюць сваю энергію на ўзбуджэнне атамаў. Далей атрымліваецца ззянне. Так адбываецца пры Паўночным ззянні. Калі мы кажам аб разломе, тое свячэнне выклікаў той ці іншы выгляд энергіі, якая паступіла на вышыні свячэння і ўзбудзіла атамы. Якая менавіта гэта была энергія, мы не ведаем, крыніцай сапраўды быў разлом. Напрыклад, бывае, што іёнасферы дасягае атмасферная гукавая хваля, мы яе не чуем, але яна аддае сваю энергію» – патлумачыў С. Анісімаў.
Па яго словах, рэзкае падзенне вільготнасці таксама не можа выступаць у ролі прадвесніка землятрусаў.
«Гэта нармальна, што вільготнасць можа мяняцца і падаць з 90 да 20% у некаторых рэгіёнах з прычыны змен надвор’я. Такія прагнастычныя недакладнасці вядуць да некаторых неспадзяванак. Калі я жыву ў катэджы, і ў мяне ёсць метэастанцыя, якая зафіксавала скачок адноснай вільготнасці, то я буду чакаць землятрусу, хоць падстаў для гэтага няма» – сказаў С. Анісімаў.
Землятрусы, якія адбыліся ў Турцыі, супалі з поўняй і маладзіком. Бліжэйшая поўня – 5 сакавіка.
У Інстытуце касмічных даследаванняў Расійскай акадэміі навук сабралі за шмат гадоў цікавую статыстыку ўзаемасувязі землятрусаў і месяцовых фаз. Як высветлілася, падзеі ў Турцыі пад яе таксама падыходзяць.
У гісторыі землятрусаў па ўсім свеце назіраецца адна цікавая тэндэнцыя, якой пакуль не атрымоўваецца знайсці адэкватнае навуковае тлумачэнне, распавёў life галоўны навуковы супрацоўнік Інстытута касмічных даследаванняў РАН С. Пулінец.
Ён, у прыватнасці, адзначыў, што першы падземны штуршок на мяжы Турцыі і Сірыі раніцай 6 лютага 2023 года адбыўся падчас поўні. Калі казаць дакладней, поўня была 5 лютага ў 21:29 па маскоўскім часе, гэта значыць за некалькі гадзін да пачатку бедства. Праз два тыдні, 21 лютага, крыху на поўдзень ад эпіцэнтра папярэдняга бедства здарылася новая сейсмічнае падзея. І яна практычна супала з надыходам маладзіка – адбылася на наступны дзень пасля яго.
Але рэч у тым, што падобныя дзіўныя супадзенні гэтымі выпадкамі не вычэрпваюцца. Напрыклад, землятрус магнітудай 8,4 на Алясцы ў 1964 годзе здарыўся напярэдадні поўні – і сапраўды такая ж фаза назіралася падчас землятрусу магнітудай 9,1 на Суматры ў 2004 годзе. Увогуле ў гэтым спісе – амаль два дзясяткі землятрусаў магнітудай ад 5,2 да 9,4, якія адбыліся ў тыя моманты, калі Месяц быў вельмі блізкі альбо да фазы поўні, альбо да фазы маладзіка.
– Пакуль не зразумела, ці з’яўляецца гэта проста супадзеннем, ці гэта нейкі фізічны эфект. Я лічу, што эфект ёсць і трэба глядзець не па буйных землятрусах. Калі абраць у каталогу падземныя штуршкі з магнітудай ад 4 да 5 і глядзець колькасць землятрусаў у суткі, то з набліжэннем поўні іх колькасць павялічваецца, – адзначае С. Пулінец.
Месяц рухаецца вакол Зямлі не па ідэальна круглай арбіце, а па выцягнутай, эліптычнай. І па меры свайго руху па ёй яна то набліжаецца да нашай планеты, то аддаляецца ад яе. 384 000 км – сярэдняя адлегласць паміж Месяцам і Зямлёй. А насамрэч у перыгеі – бліжэйшай да Зямлі кропцы – Месяц аказваецца ўсяго ў 356 000 – 370 000 км, а ў апагеі, самай далёкай кропцы, у 404 000 – 407 000 км. І з кожным новым абарачэннем перыгей і апагей у той ці іншай ступені вар’іруюцца. Змяняюцца яны таму, што ў Сонечнай сістэме і наогул у космасе ўсё знаходзіцца ва ўзаемадзеянні адзін з другім: Зямля таксама не заўсёды на аднолькавай адлегласці ад Сонца, і ўсё гэта неўзаметку ўплывае на ход падзей.
Перыгей зусім не абавязкова супадае з поўняй або маладзіком. Таму не выключана, што насамрэч глядзець трэба не на тое, у якой фазе быў Месяц у момант землятрусу, а на яго адлегласць ад Зямлі. У гэтым сэнсе асабліва характэрна, што 21 студзеня 2023 года адлегласць да Месяца дасягнула мінімуму ці ледзь не за апошнюю тысячу гадоў і склала 356 568 км.
Па афіцыйна прынятым у агульнасусветнай навуцы пункце гледжання, гравітацыя Месяца занадта слабая, каб выклікаць у зямных нетрах дастаткова магутныя для землятрусу прыліўныя сілы, тлумачыць С. Пулінец. На яго думку, зусім не абавязкова цалкам і поўнасцю вінаваціць у кожным бедстве адзін толькі спадарожнік Зямлі.
– Землятрус ужо падрыхтаваны працэсамі ў нетрах планеты, а прыцягненне Месяца – гэта трыгер, маленькая дабаўка, каб сарваць з ланцуга гэтую падрыхтаваную падзею. Гэта не значыць, што менавіта Месяц выклікаў землятрус, – тлумачыць эксперт.
Эфектныя блакітныя ўспышкі, якія неаднаразова назіраліся ў паветры за секунды да землятрусаў у Турцыі, адбываюцца з-за наэлектрызаванасці атмасферы над месцам падземнага штуршка – лічаць навукоўцы.
Гэты прыродны феномен мог бы прадказваць новыя падземныя штуршкі – патлумачыў life.ru доктар фізіка-матэматычных навук галоўны навуковы супрацоўнік Інстытута касмічных даследаванняў Расійскай акадэміі навук С. Пулінец, паведамляе pogoda.mail.ru.
Нагадаем, што ў Турцыі і Сірыі, па апошніх дадзеных, колькасць загінуўшых у выніку разбуральных землятрусаў склала больш за 50 000: у Турцыі 44 218, у Сірыі – больш за 5 900. Пасля землятрусаў адбылося 9 136 афтэршокаў – гаворыцца ў паведамленні ўрадавага Упраўлення па надзвычайных сітуацыях Турцыі.
– У нармальных умовах атмасфернае электрычнае поле складае 100 вольт/метр. Яно генеруецца навальнічнай актыўнасцю на зямлі, распаўсюджваецца па ўсёй планеце. Паміж іёнасферай і зямлёй цячэ вельмі маленькі ток. А перад землятрусам напружанасць электрычнага поля можа быць і 1 кілавольт на метр, і 10 кілавольт, і 40 кілавольт. – кажа доктар фізіка-матэматычных навук С. Пулінец.
Паводле яго слоў, ёсць розныя версіі таго, як менавіта генеруецца гэтае электрычнае поле. Адна з іх – так званы п’езаэлектрычны эфект: калі ўзмацняецца механічны ціск у сярэдзіне цвёрдага матэрыялу, то гэта стварае ў ім электрычнае поле.
– Чым больш крышталічнага матэрыялу, напрыклад граніту, у літасферы, тым мацней генераванае электрычнае поле. І ў гэтым рэгіёне генеруецца электрычнае поле вялікай амплітуды. А калі гэтае поле дасягае велічыні, праўзыходнай прабойную напругу атмасферы, тое адбываецца разрад, сапраўды гэтак жа, як пры разрадзе маланкі. І максімальная напруга дасягаецца як раз перад самым землятрусам. – распавёў вучоны.
Самі ўспышкі адбываюцца ў атмасферы за імгненні да падземнага штуршка, але напружанне электрычнага поля пачынае назапашвацца значна раней, і яго можна вымяраць.
Існуюць датчыкі напружання электрычнага поля ў атмасферы, якія ўстанаўліваюцца ў спецыялізаваных навуковых арганізацыях. Калі б такое абсталяванне пастаянна працавала ў сейсманебяспечных рэгіёнах, гэта быў бы адзін з эфектыўных спосабаў адсочвання прадвеснікаў землятрусаў. На жаль, пакуль падобныя прадвеснікі часцей фіксуюць ужо “постфактум”, калі землятрус ужо пачаўся, паскардзіўся вучоны.
Незадоўга да новага землятрусу на мяжы Турцыі і Сірыі 21 лютага 2023 г. таксама назіраліся пэўныя «прадвеснікі», і было відаць, што пад зямлёй у гэтым рэгіёне працягваюцца актыўныя працэсы.
Пасля землятруса 16 лютага магнітудай 4,8, на Гаваях абудзіўся адзін з актыўных шчытавых вулканаў – паведамляе “Вакол Свету” са спасылкай на Геалагічную службу ЗША. І вывяржэнне працягваецца зараз.
Вывяржэнне адбываецца на закрытай тэрыторыі нацыянальнага парка, але небяспеку для людзей уяўляе вулканічны газ, які пераносіцца ветрам.
Пры вывяржэннях Кілауэа заўсёды выкідваецца вялікая колькасць вулканічнага газу. У яго склад уваходзіць і вадзяная пара, і двухвокіс вугляроду, і двухвокіс серы. Паколькі апошні выкідваецца з вяршыні, ён стварае бачную смугу, вядомую як вог (Vog – volcanic smog – вулканічны смог). Вог небяспечны для здароўя людзей і жывёл, пашкоджвае сельскагаспадарчыя культуры і дзікія расліны.
Дадатковую небяспеку ўяўляюць вулканічныя часціны, лёгкія аскепкі вулканічнага шкла з лававых фантанаў, якія пакрываць зямлю пылам у некалькі сотняў метраў ад жэрла вулкана, разносяцца моцным ветрам на вялікія адлегласці. У людзей гэтыя амаль бязважкія часціцы могуць выклікаць раздражненне скуры і вока.
Кальдэра Кілауэа цяпер нестабільная, тут здараюцца ўтварэнні рашчылін, каменяпады, якія яшчэ больш актывізуюцца землятрусамі.
Доступ мясцовых жыхароў і турыстаў на тэрыторыю нацыянальнага парка спынены яшчэ ў 2008 годзе.
